Ζευς, ο θεός που επέβαλε την τάξη

Γονείς του ήταν ο Κρόνος και η Ρέα, τα παιδιά του Ουρανού και της Γαίας, σύζυγος και αδερφή του η Ήρα και τα παιδιά του αμέτρητα! Ο Ζευς ήταν ο ηγέτης μίας ομάδας θεών που αναμφίβολα ενέπνευσαν τους Έλληνες στην καλύτερη εποχή της ύπαρξής τους.

Ο βασιλιάς των θεών και των ανθρώπων, ο θεός των μετεωρολογικών φαινομένων, ο προστάτης των ξένων και των επισκεπτών. Το όνομα Ζευς προέρχεται από τη ρίζα *dyeu που σημαίνει «λάμπω, αστράφτω». Από την ίδια ρίζα προέρχονται, το ισπανικό dios, το γαλλικό dieu (θεός), το λατινικό dies και το αγγλικό day (ημέρα).

Η διάσωση του βρέφους

Η αφήγηση για τη γέννηση του Δία ακολουθεί το μοτίβο της διάσωσης του βρέφους που μεγαλώνει, αγωνίζεται και γίνεται βασιλιάς. Τον Δία τον διέσωσε η μητέρα του από την κακή συνήθεια που είχε ο πατέρας του να καταπίνει τα παιδιά του. Μόλις γεννήθηκε ο Δίας, η Ρέα έδωσε στον άντρα της μία πέτρα τυλιγμένη σε ύφασμα, την οποία ο Κρόνος κατάπιε νομίζοντας πως ήταν το νεογέννητο. Ο μικρός Ζευς θα μεγαλώσει στο Ιδαίον Άντρον, μία σπηλιά στον Ψηλορείτη της Κρήτης, με τις φροντίδες της γιαγιάς του Γαίας και μίας κατσίκας ονόματι Αμάλθεια, γνωστή για το θαυματουργό της κέρατο. Το κέρατο αυτό ήταν  δώρο του Δία ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις υπηρεσίες της. Σήμερα λέμε «Κέρας Αμάλθειας» όταν αναφερόμαστε σε κάτι που παράγει οτιδήποτε σε αφθονία. Τον νεογέννητο θεό προστάτευαν οι Κουρήτες, καλύπτοντας το κλάμα του με τον θορυβώδη χορό τους.

Η Τιτανομαχία και η νέα θεϊκή τάξη

Η μάχη αυτή, η οποία εμπνέει μέχρι σήμερα συγγραφείς και καλλιτέχνες, ξεκίνησε όταν ο Ζευς αποφάσισε να εκθρονίσει τον πατέρα του, αφού τον ανάγκασε να εξεμέσει τα αδέρφια του. Μαζί με αυτά, ο Κρόνος έφτυσε και την πέτρα που είχε καταπιεί αντί για τον Δία. Η πέτρα αυτή έπεσε στους Δελφούς, οι αρχαίοι την είπαν ομφαλό και έγινε το σύμβολο της θνητότητος.  Πριν το ξέσπασμα της μεγάλης μάχης, ο νεαρός Δίας απελευθέρωσε επίσης τους θείους και τις θείες του, τους οποίους ο Κρόνος κρατούσε φυλακισμένους στα Τάρταρα. Αυτοί ήταν οι Γίγαντες, οι Εκατόγχειρες και οι Κύκλωπες, οι οποίοι μαζί με τον Δία και τ’ αδέλφια του αποτέλεσαν το ένα στρατόπεδο. Στο άλλο στρατόπεδο ήταν ο Κρόνος με τα αδέλφια του, η παλιά δηλαδή τάξη θεών που τώρα κινδύνευε ν’ ανατραπεί. Ο Ζευς νίκησε και οι Τιτάνες φυλακίστηκαν στα Τάρταρα, εκτός από τον Άτλαντα και τον Προμηθέα.

Η μάχη αυτή συμβολίζει την επικράτηση της τάξης σε έναν χαώδη κόσμο. Ο Κρόνος δεν είχε κατορθώσει να διαμορφώσει έναν δίκαιο κόσμο, αλλά άφησε την ανθρωπότητα να υποφέρει αφήνοντας τη βία των δυνατών να επικρατήσει. Ο Ζευς, που συνεργάστηκε με όσους είχαν αδικηθεί από το άθλιο αυτό σύστημα και εγκαθίδρυσε ένα ορθολογικότερο σύστημα εξουσίας, συμβολίζει τη δύναμη της λογικής που αρχίζει σιγά – σιγά να βάζει τάξη στον χαοτικό κόσμο των συναισθημάτων. Έτσι, για πρώτη φορά έχουμε διανομή αρμοδιοτήτων: Ο Δίας κυριαρχεί στον ουρανό, ο Ποσειδών στη θάλασσα και ο Άδης στον Κάτω Κόσμο. Έχουμε ακόμα συνεργασία μεταξύ και των δώδεκα θεών στα ζητήματα που αφορούν τη γη και τους ανθρώπους, για τα οποία συζητούν, λογομαχούν και αποφασίζουν σε συμβούλια που συγκαλούνται στον Όλυμπο.

Ο χαρακτήρας του Δία

Αντίθετα από τον πατέρα του, ο Ζευς αγαπούσε πολύ τα παιδιά και πολύ περισσότερο τη διαδικασία που τα δημιουργεί. Με την επίσημη σύζυγό του, την αδελφή του την Ήρα απέκτησε πέντε παιδιά: τους θεούς Άρη και Ήφαιστο και τις θεές Ήβη, Ειλείθυια και Έριδα. Απέκτησε όμως πολλά ακόμα παιδιά με άλλες θεές: Οι εννέα Μούσες, οι Χάριτες, ο Ερμής, ο Απόλλων και η Άρτεμις, η Αθηνά, η Νέμεσις, για να αναφέρουμε μόνο τα πιο γνωστά.

Υπήρχαν όμως και πολλές θνητές γυναίκες που μάγεψαν με την ομορφιά τους τον θεό. Έτσι προέκυψαν οι ημίθεοι απόγονοι του Δία, όπως ο Ηρακλής, ο Περσέας, ο Μίνωας και δεκάδες άλλοι.

Μπορεί ο Δίας να αγαπούσε τις ερωτικές περιπέτειες, αλλά δεν ήταν επιπόλαιος. Στο παλάτι του ήταν σοβαρός και έτοιμος κάθε στιγμή να επαναφέρει την τάξη, όταν αυτή διασαλευόταν από τις ενέργειες των άλλων θεών. Σε αυτόν καταφεύγουν όλοι για να λύσουν τις διαφορές τους, όταν η κατάσταση τείνει να ξεφύγει από το μέτρο. Όταν η Αφροδίτη επεμβαίνει στον πόλεμο ανάμεσα στους Αχαιούς και στους Τρώες, ο Ζευς την επιπλήττει: «Δεν σου έχει δοθεί ο τομέας των πολεμικών, παιδί μου. Εσύ ασχολήσου με τα έργα του γάμου και τα πολεμικά θα τα φροντίσουν ο Άρης και η Αθηνά».

Ο ίδιος, ως ηγέτης θεός και ανθρώπων, είναι ο μόνος από τους Ολύμπιους που δεν παίρνει το μέρος κάποιας παράταξης στον τρωικό πόλεμο. Μάλιστα, όταν η Ήρα τον αποκοίμισε για να μπορέσει να ευνοήσει τους Αχαιούς απερίσπαστη, ο Ζευς ξυπνώντας έριξε κεραυνό, ώστε να χάσουν όλοι το θάρρος τους και να επανέλθει η ισορροπία δυνάμεων.

Άλλες φορές είναι νευρικός και δεν διστάζει να κατακεραυνώσει εκείνους που δεν τηρούν τις συμφωνίες τους ή επαναστατούν εναντίον του. Όταν καυγαδίζει με την Ήρα, την απειλεί με βία, όταν εκείνη το παρακάνει και όταν ο Προμηθέας του έκλεψε τη φωτιά για να τη χαρίσει στους ανθρώπους, ο Ζευς τον τιμώρησε πολύ αυστηρά, καθηλώνοντάς τον στον Καύκασο.

Ο Ζευς ήταν ένας πολυδιάστατος θεός, με πολλές αρμοδιότητες και, γι’ αυτό, πολλά επίθετα, που αποκαλύπτουν κι άλλες πτυχές της προσωπικότητάς του. Τα πιο συνηθισμένα είναι:

Ολύμπιος, ο βασιλιάς των θεών του Ολύμπου,

Αστραπαίος, ο θεός των καιρικών φαινομένων,

Ξένιος, ο θεός της φιλοξενίας,

Όρκιος, ο τιμωρός των επίορκων,

Πανελλήνιος, ο εγγυητής της ενότητας όλων των Ελλήνων.

Τόποι και Λατρεία

Σε κάποιες περιοχές λατρευόταν ως χθόνια θεότητα, συνήθως μαζί με τη Δήμητρα, ενώ στην Κρήτη ταυτιζόταν με τον θεό -ήλιο.

Το μέρος που συνδέεται κυρίως με τη λατρεία του Δία είναι η Δωδώνη, όπου βρίσκεται το πανάρχαιο μαντείο του θεού. Λατρευτικό σύμβολο του μαντείου ήδη από τη 2η χιλιετία Π.Κ.Χ. ήταν η ιερή βελανιδιά. Στην εποχή του Ομήρου, οι ιερείς του ναού, που ονομάζονταν Σελλοί, έδιναν προφητείες παρατηρώντας το θρόισμα των φύλλων και των κλαδιών του ιερού δέντρου. Αργότερα, κατά την κλασική περίοδο, οι Σελλοί αντικαταστάθηκαν από γυναίκες ιέρειες, τις Πελειάδες. Στη Δωδώνη, ο Βουλεύς (Σύμβουλος) Ζευς είχε ως επίσημη σύντροφο τη Διώνη (η θηλυκή μορφή του ονόματός του), η οποία ανήκει στη φυλή των Τιτάνων, και ως αρχαιότερη θεότητα, μάλλον λατρευόταν εκεί πριν τον Δία. Απόγονος του ζεύγους ήταν, σύμφωνα με μία εκδοχή, η Αφροδίτη.

Τόπος λατρείας από τους αρχαϊκούς χρόνους ήταν και ο ναός  και το μαντείο στην έρημο Σίβα στην Αίγυπτο, όπου ο θεός λατρευόταν ως Άμμων Ζευς. Σε αυτό το μαντείο, το 332 π.κ.χ, ο Μέγας Αλέξανδρος ανακηρύσσεται «γιος του Άμμωνα». Ιερά του Άμμωνα Δία υπήρχαν και στη Θήβα, στο Γύθειο, στη Μεγαλόπολη και στον Ωρωπό.

Τα περισσότερα ιερά αφιερωμένα στον Δία βρίσκονται στις κορυφές βουνών. Το πιο γνωστό είναι αυτό στο Λύκαιο όρος στην Αρκαδία. Εκεί, σε περιόδους ξηρασίας, οι ιερείς τάραζαν τα νερά της λίμνης Αγνώ με ένα κλαδί βελανιδιάς και παρακαλούσαν τον Λύκειο Δία να στείλει βροχή.

Ο πιο δημοφιλής τόπος λατρείας είναι ασφαλώς η Ολυμπία, όπου τον 5ο αιώνα χτίστηκε ο περίφημος ναός του Ολυμπίου Διός. Η περιοχή αυτή υπήρξε κέντρο λατρείας από τους μυκηναϊκούς χρόνους, όταν οι κάτοικοι λάτρευαν εκεί τον Πέλοπα, τη Ρέα και την Ειλείθυια. Ονομαζόταν Άλτις και ήταν ένα άλσος κατάφυτο με βελανιδιές, ελιές και πεύκα και γεμάτο βωμούς, ιερά και αγάλματα. Η λατρεία του Δία και της Ήρας εισήχθη από τους Δωριείς και είχε ως κέντρο έναν κοινό ναό για το θεϊκό ζεύγος. Όταν χτίστηκε ο ναός του Δία, ο αρχαιότερος παρέμεινε για τη λατρεία της Ήρας. Από τον Όλυμπο, την κατοικία των νέων θεών, η περιοχή μετονομάστηκε σε Ολυμπία κι έγινε διάσημη για τους Ολυμπιακούς Αγώνες που καθιερώθηκαν εκεί τον 8ο αιώνα Π.Κ.Χ. Σε αυτόν τον ναό βρισκόταν το χαμένο σήμερα χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, έργο του διάσημου γλύπτη Φειδία κι ένα από τα Επτά Θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Το άγαλμα είχε 13 μέτρα ύψος, από χρυσό κι ελεφαντόδοντο και ήταν τοποθετημένο πίσω από μία τεχνητή λίμνη λαδιού, μέσα στην οποία αντικατοπτριζόταν. Ο ναός πυρπολήθηκε και καταστράφηκε το 426 Κ.Χ. κατά την περίοδο του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β, ενώ το άγαλμα κατατεμαχίστηκε και λεηλατήθηκε. Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, ο αυτοκράτορας το μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έμεινε για 60 χρόνια σε μία αίθουσα με άλλα αρχαία έργα τέχνης και καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά το 475. Ο εγκαταλελειμμένος ναός λεηλατήθηκε αργότερα από τους Γότθους και στο μέρος χτίστηκε χριστιανικός ναός, ο οποίος καταστράφηκε αργότερα από σεισμό. Η περιοχή καλύφθηκε από την κοίτη του ποταμού Αλφειού και τα ερείπια αποκαλύφθηκαν το 1875 από Γερμανούς αρχαιολόγους.

Στην Αθήνα τέλος, γιόρταζαν προς τιμήν του θεού τα Διιπόλεια (Ζευς Πολιεύς) στις 14 του Σκιροφοριώνα (τέλη Ιουνίου). Τη τελετή είχε πανάρχαιες ρίζες και είχε ως εξής: Στον ναό του Δία στην Ακρόπολη, τοποθετούσε ο ιερέας στον βωμό προσφορές από σιτάρι και κριθάρι, τα οποία έτρωγε ένα βόδι. Ο ιερέας το σκότωνε μ’ έναν πέλεκυ κι ύστερα εξαφανιζόταν για να μην υποστεί τις συνέπειες της πράξης του. Αφού οι άλλοι ιερείς δεν τον έβρισκαν, καταδίκαζαν τον πέλεκυ και τον έριχναν στη θάλασσα. Το δρώμενο αυτό είχε ως στόχο να καταδείξει την ιερότητα του βοδιού, που ήταν απαραίτητο για την καλλιέργεια της γης. Για τον λόγο αυτό ταρίχευαν το δέρμα του και το πρόσδεναν σ’ ένα άροτρο.

Ο Ζευς και εσείς

Ο Ζευς είναι ελκυστικός θεός για ανθρώπους που κατέχουν θέσεις εξουσίας, αλλά και για εκείνους που έχουν την τάση να παραμένουν αδρανείς στις ξαφνικές αλλαγές. Ο ορφικός ύμνος 20 (Αστραπαίου Διός), μπορεί να σας ενδυναμώσει, να σας βοηθήσει να επικεντρωθείτε σε ό, τι σας χαρίζει ζωντάνια. Ο φλογερός χαρακτήρας του Δία μπορεί να αφυπνίσει ποιότητες που δεν γνωρίζατε καν πως έχετε. Διαβάστε ακόμα τους ορφικούς ύμνους 15, 19 και 31 (στους Κουρήτες).

Δημιουργήστε ένα περιβάλλον με φωτεινές μπλε και γκρίζες αποχρώσεις. Χρησιμοποιήστε διακοσμητικά από κλαδιά βελανιδιάς και βελανίδια και πολλές φωτεινές πηγές, ομοιώματα αστραπής. Αρωματίστε τον χώρο με φασκόμηλο και στολίστε με γαρύφαλλα και βιολέτες. Και μην ξεχάσετε τον αετό και τον ταύρο.

Διαβάστε τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου και τη «Θεογονία» του Ησιόδου.

Μελετήστε τον χαρακτήρα και τη ζωή του αετού. Διαβάστε ό, τι σχετίζεται με τον κεραυνό και τη βροχή.

Ασχοληθείτε στα σοβαρά με την πολιτική φιλοσοφία. Απολαύστε την Πολιτεία του Πλάτωνα .

Πηγές φωτογραφιών: pixabay commons.wikimedia.org Ronnie Siegel @flickr.com

Πηγη:GRethexis