ΠΑΣΟΚ: Από τον φορέα της Αλλαγής στο "όχημα" του νεοφιλελευθερισμού

• Το ΠΑΣΟΚ "τελείωσε" το 1996. Τα όσα επακολούθησαν μέχρι σήμερα αποτελούν νομοτελειακά καθορισμένη πορεία που οδήγησε στην κατάρρευση και στον πολιτικο-ιδεολογικό του εκφυλισμό

  "Αυτόν που βλέπει έλλογα τον ιστορικό κόσμο, τον βλέπει κι ο ίδιος αυτός ο κόσμος έλλογα - η σχέση είναι αμοιβαία" (G. Hegel, Φιλοσοφία της Ιστορίας)
   
  
  • Γκίβαλος Μενέλαος
  Η ιστορική διαδρομή του ΠΑΣΟΚ αποτυπώνει και εκφράζει, σε πολύ μεγάλο βαθμό, την ιστορική πορεία της μεταπολιτευτικής περιόδου. Συνεπώς μόνο μια ψύχραιμη κριτική ανάλυση, μόνο μια μεθοδολογικά θεμελιωμένη αναστοχαστική "ματιά" σ' όλη τη διαδρομή των τεσσάρων δεκαετιών που διανύθηκαν από την απαρχή της μεταπολίτευσης και την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ μέχρι σήμερα μπορεί να μας προσφέρει γόνιμα συμπεράσματα και να συμβάλει στη συνειδητοποίηση των προβλημάτων που βιώνουμε σήμερα.
  Σαράντα χρόνια μετά την ιδρυτική διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη του 1974 η φετινή "επέτειος" και οι "εκδηλώσεις" που τη συνοδεύουν δεν αποτελούν παρά το πολιτικό "μνημόσυνο" ενός κόμματος που όχι μόνο άσκησε την κυβερνητική εξουσία, αλλά και διατήρησε την πολιτικο-ιδεολογική ηγεμονία στη μεγαλύτερη διάρκεια της μεταπολιτευτικής περιόδου.
  Το σημερινό σκηνικό εξόχως θλιβερό και απαξιωτικό: το ΠΑΣΟΚ, ευρισκόμενο σε μια κατάσταση πολιτικο-ιδεολογικής αποσύνθεσης και διάλυσης, έχει μετεξελιχθεί σε οργανικό "παράρτημα" των μνημονιακών συμφερόντων και σε πολιτική και κοινοβουλευτική "βακτηρία" της ακροδεξιάς Νέας Δημοκρατίας.
  Την ίδια ώρα "νυν" και "πρώην" πρόεδροι και πρωθυπουργοί, στελέχη και πρόσωπα που υπηρέτησαν πιστά και προπαγάνδισαν με πάθος τα μνημονιακά θέσφατα, διαγκωνίζονται και αλληλοκατηγορούνται πάνω από το "πολιτικό πτώμα" του ΠΑΣΟΚ, προκειμένου να διατηρήσουν τις -έωλες- εξουσίες τους και να διασφαλίσουν το πολιτικό / μνημονιακό τους μέλλον.
  Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται μεθoδολογικά είναι κατά πόσον αυτή η πτώση και η κατάρρευση ενός πανίσχυρου μαζικού κόμματος υπάκουσε σ' ένα είδος νομοτέλειας, εξαιτίας της κυριαρχίας του νεοφιλελεύθερου παραδείγματος τις τελευταίες δεκαετίες, ή μήπως το ίδιο το πολιτικό υποκείμενο, δηλαδή οι ηγετικές ομάδες του κόμματος, διαδραμάτισαν με τις αποφάσεις τους καίριο ρόλο ώστε το ΠΑΣΟΚ να οδηγηθεί στην πλήρη απαξίωση, στην κοινωνική "απομόνωση" και στον πολιτικό / ιδεολογικό εκφυλισμό.
  Ασφαλώς η κατάρρευση των καθεστώτων του Ανατολικού Συνασπισμού -με χρονικό και ιδεολογικό συμβολισμό την πτώση του τείχους του Βερολίνου- άνοιξε τον δρόμο για την απόλυτη κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου παραδείγματος, που από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, "αναδιπλασιάστηκε" αναδεικνύοντας τη χρηματοπιστωτική δομή ως κυρίαρχη οικονομικο-πολιτική εξουσία.
  Όμως, σε κάθε χώρα η ίδια η παραγωγική / οικονομική της δομή, το επίπεδο λειτουργίας και αυτονομίας του πολιτικού της συστήματος, η ιστορική κουλτούρα της κοινωνίας της αποτελούν σημαντικούς παράγοντες προκειμένου κάθε χώρα και κάθε κοινωνία να αντιμετωπίσει τους μηχανισμούς της αγοράς και τον απηνή ανταγωνισμό που επικράτησαν σταδιακά.
  Στη χώρα μας ο προφανής και τυπικός εκπρόσωπος του νεοφιλελευθερισμού, ο Κ. Μητσοτάκης, απέτυχε παταγωδώς να διεκπεραιώσει το "εγχείρημα".
  Γι' αυτό και στην Ελλάδα "όχημα" του νεοφιλελευθερισμού αναδείχθηκε το "εκσυγχρονιστικό ΠΑΣΟΚ" του Κ. Σημίτη, ο οποίος προετοιμαζόταν "από καιρό" από τα συστημικά συμφέροντα προκειμένου να αναλάβει αυτόν τον κρίσιμο ρόλο: Ο όρος "εκσυγχρονισμός" αποτελούσε την εκλεπτυσμένη έκφραση του νεοφιλελεύθερου προτύπου της αγοράς και "γεφύρωνε" (ενώ απέρριπτε ταυτόχρονα) το παραδοσιακό ΠΑΣΟΚ με τον "νέο κόσμο" της χρηματοπιστωτικής ολιγαρχίας.
  Διπλό το "ατού" του σημιτικού εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος: διέθετε από τη μία πλευρά ένα πανίσχυρο συνδικαλιστικό κίνημα, η ηγεσία του οποίου ελεγχόταν πλήρως από τους εκσυγχρονιστές, και από την άλλη είχε ως "εφόδιο" την κομματική παράδοση του ΠΑΣΟΚ και την κοινωνική βάση που το ακολουθούσε παραδοσιακά.
  Το ΠΑΣΟΚ "τελείωσε" το 1996. Τα όσα επακολούθησαν μέχρι σήμερα αποτελούν νομοτελειακά καθορισμένη πορεία που οδήγησε στην κατάρρευση και στον πολιτικο-ιδεολογικό του εκφυλισμό. Κ. Σημίτης - Γ. Παπανδρέου - Ευ. Βενιζέλος (ο καθένας με τον ρόλο του και τις ευθύνες του) παρέδωσαν το ΠΑΣΟΚ βορά στον νεοφιλελευθερισμό και στις σύγχρονες μνημονιακές εκδοχές του. Το ΠΑΣΟΚ χρησιμοποιήθηκε ως "καταναλώσιμο προϊόν" προκειμένου να αναπαραχθούν οι κυβερνητικές τους εξουσίες και να εδραιωθεί και να κυριαρχήσει το πλέγμα της διαπλοκής.
   
  

  Το καταρρέον ΠΑΣΟΚ ως "φόβητρο"

  Την τελευταία περίοδο ιδιαίτερα, οι μνημονιακές / καθεστωτικές δυνάμεις, οι προπαγανδιστικοί / ιδεολογικοί τους μηχανισμοί, τα κομματικά επιτελεία της συγκυβέρνησης επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν την εικόνα της κατάρρευσης και της απαξίωσης του σημερινού ΠΑΣΟΚ ως φόβητρο και απειλή κατά του ΣΥΡΙΖΑ μετερχόμενοι τον όρο της "πασοκοποίησης"...
  Το πολιτικο-ιδεολογικό "επιχείρημα" της "πασοκοποίησης" του ΣΥΡΙΖΑ έχει δύο κύριους στόχους. Κατά πρώτον επιδιώκει να αφορίσει, να μηδενίσει και να απαξιώσει ολόκληρη τη μεταπολιτευτική περίοδο θεωρώντας τη "γεννήτορα" της σημερινής κρίσης. Κατά συνέπεια όλες οι θεσμικές δημοκρατικές κατακτήσεις, η "πολιτικοποίηση" μιας κοινωνίας που τελούσε υπό το αυστηρό εξουσιαστικό καθεστώς της μετεμφυλιακής περιόδου (Παλάτι, ΕΡΕ, ξένη εξάρτηση) και η πολιτική και θεσμική της εκπροσώπηση και έκφραση να απαξιωθούν συνολικά.
  Κατά δεύτερον η "πασοκοποίηση" και η κατηγορία περί "λαϊκισμού" που προσάπτεται στον ΣΥΡΙΖΑ αποβλέπει στην αποκοπή του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης από το ευρύ κοινωνικό ρεύμα που αντιτίθεται στις μνημονιακές - νεοφιλελεύθερες πολιτικές και αναζητά όραμα και διέξοδο.
  Στην πρώτη περίοδο της ανόδου και κυριαρχίας του το ΠΑΣΟΚ "δαιμονοποιήθηκε" ως ακραίο, ανεύθυνο κόμμα που απειλούσε το αστικό καθεστώς... Σήμερα το καταρρέον ΠΑΣΟΚ χρησιμοποιείται από τους συστημικούς μηχανισμούς ως "φόβητρο" απέναντι στην προσπάθεια του ΣΥΡΙΖΑ να αποκτήσει οργανικές σχέσεις με την κοινωνική πλειοψηφία...
  Γιατί τελικά οι σχέσεις αυτές αποτελούν και τον πιο κρίσιμο ιστορικό όρο ώστε ένα κόμμα της Αριστεράς να αποφύγει την "κρατικοποίησή" του, την ενσωμάτωσή του στον "κυβερνητισμό" και στους μηχανισμούς του κράτους. Ο ριζοσπαστισμός, η λαϊκότητα, η διαμόρφωση μιας κοινωνικής συμμαχίας ικανής να στηρίξει μια κυβέρνηση υπό τον ΣΥΡΙΖΑ αποτελούν, αντιθέτως, τις μόνες ικανές -και αναγκαίες ταυτόχρονα- ιστορικές συνθήκες για να μπορέσει η κοινωνία και η χώρα μας να σταματήσει την πορεία της καταστροφής.
  Η Ιστορία "διδάσκει" εκείνους που έχουν "ανοιχτά μυαλά" και "ανοιχτά μάτια"... Κι όσοι επιμένουν να αγνοούν το "νόημά" της και τα διδάγματά της, όσοι χρησιμοποιούν "εργαλειακά" ιστορικά γεγονότα για να δικαιώσουν το άθλιο παρόν τους σύντομα θα κατανοήσουν ότι, όταν αγνοείς την Ιστορία, τότε εκείνη "τιμωρεί".
   
  * Ο Μενέλαος Γκίβαλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών

• ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΓΗ