Η ανεργία των νέων, βόμβα στα θεμέλια της κοινωνίας

Προτάσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου

Της Θεανώς Φωτίου

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα ολόκληρη η Ευρώπη και που στην Ελλάδα έχει πάρει την οξύτερη μορφή του, είναι η ανεργία των νέων. Τα στοιχεία είναι αμείλικτα. Η Ευρώπη αριθμεί 14 εκατομμύρια ανέργους. Στο τελευταίο τρίμηνο του 2012 η Ισπανία είχε 55,2%, η Πορτογαλία 38,4%, η Ιταλία 36,9% και η Ελλάδα 57,9% (σήμερα 62%)
Δεν πρόκειται για παράπλευρη απώλεια της κρίσης, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, αλλά είναι το αποτέλεσμα της διαχείρισης του χρέους την κρατών μελών, που μεταφέρουν πόρους από την ανάπτυξη στην πληρωμή του χρέους. Έτσι χάνονται θέσεις εργασίας και δημιουργείται η ισορροπία του τρόμου. Στην Ελλάδα, οι απασχολούμενοι είναι κατά 1.200.000 λιγότεροι από τους μη απασχολούμενους – άνεργοι, συνταξιούχοι, παιδιά. Ειδικότερα στον ιδιωτικό τομέα σε 1.400.000 των απασχολουμένων έχουμε άλλους τόσους ανέργους, ενώ 800.000 εργαζόμενοι αμείβονται με καθυστέρηση 8 -12 μηνών. Είναι τρομακτικό πως 300.000 νοικοκυριά δεν έχουν κανένα εισόδημα και είναι όλοι άνεργοι.

Τι κάνει η Ευρώπη;

Τι κάνει η Ευρώπη για ένα πρόβλημα που αποτελεί βόμβα στα θεμέλια της και ενισχύει τον ευρωσκεπτικισμό και τον φασισμό; Αντιμετωπίζει τον καρκίνο με ασπιρίνες: διαθέτει 270 ευρώ για κάθε άνεργο νέο άπαξ σε διάστημα 7 ετών.
Η ανεργία δεν αντιμετωπίζεται με επιδόματα. Τα προγράμματα της ΕΕ για την ανεργία των νέων είναι αναποτελεσματικά. Το απέδειξαν όλες οι δικές τους αξιολογήσεις. Τα πρώτα θύματα στις νότιες χώρες ήταν οι ευέλικτοι, ενώ στις βόρειες οι σταθεροί. Αυτό σημαίνει ότι για όλες τις χώρες της ΕΕ, η ανεργία είναι ο μεγάλος κίνδυνος, ο οποίος αντιμετωπίζεται με ένα δίπτυχο: με αλλαγή του μοντέλου διαχείρισης του χρέους και την αύξηση του ΑΕΠ κάθε χώρας δηλαδή με την ανάπτυξη.
Όπως απέδειξε το ΙΝΕ της ΓΣΕΕ (του οποίου την κατάργηση επιχειρεί η κυβέρνηση) η σχέση ΑΕΠ/ ανέργων είναι: Για κάθε μονάδα αύξησης του ΑΕΠ, από το οποίο έχει ήδη χαθεί λόγω μνημονίου το 25%, μειώνεται η ανεργία κατά 0,30%. Δηλαδή σε 12 χρόνια, μέχρι το 2026, αν αυξάνεται το ΑΕΠ κατά μια μονάδα το χρόνο, θα παραχθούν μόνο 250.000 θέσεις εργασίας, αυτό λέγεται άνεργη ανάπτυξη. Αντίθετα, αν μειώνεται το ΑΕΠ κατά 1 μονάδα, η ανεργία αυξάνεται κατά 1 μονάδα. Αυτό είναι το περιβόητο λάθος: ο λάθος συντελεστής με τον οποίο υπολόγιζε το ΔΝΤ (υπολόγιζε ότι για μια μονάδα μείωσης του ΑΕΠ, η ανεργία αυξάνεται κατά 0,30%).
Γι’ αυτό η ανεργία και ιδίως των νέων είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα. Είναι μέγιστο θέμα των ευρωεκλογών και δεν λύνεται απλά εντός κάθε χώρας ξεχωριστά. Ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά και το κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς πιέζει για να αλλάξει αυτό το υπόδειγμα αντιμετώπισης του χρέους, να φύγει η τρόικα και να καταργηθούν τα μνημόνια.

Νέοι χωρίς εκπαίδευση, εργασία ή κατάρτιση

O νεολογισμός NEETs (young people Not in Education, Employment or Training) αφορά στους νέους ανθρώπους ηλικίας 15 έως 24 ετών που δεν βρίσκονται ούτε στην κατάρτιση, ούτε στην απασχόληση, είναι δηλαδή “απόντες” από κάθε μείζονα θεσμική μέριμνα του Κοινωνικού Κράτους. Όπως προκύπτει από τα ευρήματα και συμπεράσματα έρευνας που διεξήγαγαν τo ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ και το ΚΕΑΔΙΚ του Πανεπιστημίου Κρήτης:
• Η Ελλάδα, με το 16.9% του νεανικού της πληθυσμού να εκτοπίζεται στο “εργασιακό και εκπαιδευτικό πουθενά” τοποθετείται στις πρώτες θέσεις εντός της “Ε.Ε. των 28” αναφορικά με τους NEETs.
• Η έμφυλη διάσταση στην ανθρωπογεωγραφία των NEETs είναι έντονη με τις γυναίκες να αποτελούν την πλειοψηφία των “αποκλεισμένων” ατόμων.
• Οι νέοι με χαμηλό ή μεσαίο μορφωτικό επίπεδο διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να περιέλθουν σε κατάσταση NEET, καθώς επίσης οι νεαροί μετανάστες, τα άτομα με αναπηρία, οι νέοι με πολύ σοβαρά προβλήματα ψυχικής ή σωματικής υγείας και όσοι εμφανίζουν βεβαρημένο οικογενειακό περιβάλλον.
• H οικογένεια, ένας ζωτικός θεσμός της ελληνικής κοινωνίας, διαδραματίζει τον βασικότερο υποστηρικτικό ρόλο για τους NΕΕΤs, βοηθώντας τους οικονομικά και ψυχολογικά, ώστε να συνεχίσουν την προσπάθειά τους για εύρεση εργασίας ενώ παράλληλα λειτουργεί ως “προστατευτικό πλαίσιο” που περιορίζει -ως ένα σημείο- συναισθηματικές εξάρσεις ακραίας μορφής που ενδέχεται να οδηγήσουν σε παραβατικές συμπεριφορές – κάτι που δεν φαίνεται να συμβαίνει σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως π.χ. στην Αγγλία.
• Οι NEETs στην Ελλάδα εμφανίζονται εξαιρετικά δύσπιστοι απέναντι στο Κοινωνικό Κράτος και ταυτόχρονα εκφράζουν έντονη δυσφορία για το πολιτικό σύστημα.

Εκπαίδευση – Εργασιακή εμπειρία

Βάσει των ευρημάτων της έρευνας του Eurofound, η πλειονότητα των ΝΕΕΤ στα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ διαθέτει χαμηλό ή μεσαίο επίπεδο εκπαίδευσης, γεγονός που προφανώς δεν προξενεί ιδιαίτερη εντύπωση, αν συνυπολογίσει κανείς τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας για εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Ωστόσο αυτό που προξενεί εντύπωση είναι το ότι σε ορισμένα κράτη-μέλη το ποσοστό των ΝΕΕΤ που διαθέτει πτυχίο Tριτοβάθμιας Eκπαίδευσης είναι αρκετά υψηλό, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα την περίπτωση της Ελλάδας και της Κύπρου.

Υπάρχει πρόταση εξόδου

Για την αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτούνται ριζοσπαστικές παρεμβάσεις στο χώρο της παραγωγής. Δηλαδή πρέπει να επιλεγούν εκείνοι οι τομείς της παραγωγής που δημιουργούν νέες θέσεις και όχι κερδοφορία του κεφαλαίου. Υπάρχουν συγκεκριμένες προτάσεις διεξόδου; Φυσικά και υπάρχουν.
1. Ανάπτυξη των κοινωνικών υποδομών (υγεία, παιδεία, πρόνοια), που σήμερα παραδίδονται στο ιδιωτικό κεφάλαιο.
2. Προστασία της δημόσιας περιουσίας, ανάπτυξη της σχολάζουσας δημόσιας περιουσίας και όχι ξεπούλημα για κερδοφορία του κεφαλαίου.
3. Ισχυρός δημόσιος τομέας και με στοχευμένο πρόγραμμα Δημοσίων επενδύσεων ή και ΣΔΙΤ, όπου η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα έχει ενισχυμένο ρόλο.
4. Παρέμβαση ρευστότητας δηλαδή δάνεια στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ). Οι ΜΜΕ έχουν καταστραφεί και είναι οι επιχειρήσεις που απασχολούσαν 4-5 εργαζομένους και αποτελούσαν τον κορμό της Ελληνικής Οικονομίας. Σήμερα δεν δίνονται δάνεια σ’ αυτές. Γι’ αυτό απαιτείται εθνικοποιημένος Τραπεζικός Τομέας, διότι αλλιώς οι ιδιωτικές τράπεζες δεν δίνουν δάνεια.
Σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ποιος θα είναι ο ηγετικός κλάδος της οικονομίας μας στη νέα κατάσταση. Μέχρι σήμερα ήταν η οικοδομή και η αμυντική βιομηχανία. Αυτό δεν μπορεί να εξακολουθήσει, γιατί δεν βοηθούν την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.
Η ατμομηχανή της οικονομίας μας μετά την κατάργηση των μνημονίων, όπως λέει το πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης του ΣΥΡΙΖΑ, θα βασίζεται:
1. ο πρωτογενής τομέας που οδηγεί σε διατροφική επάρκεια.
2. η βιομηχανία τροφίμων και ποτών, που αποδεικνύεται εξαιρετικά επιτυχής.
3. η μεταποίηση
4. η ενέργεια
5. το τραπεζικό σύστημα
Ο τουρισμός και η οικοδομή θα αποτελούν βεβαίως πάντα παράγοντες ανάπτυξης. Οι τομείς αυτοί αφορούν την περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας. Γι’ αυτό η ανεργία των νέων διαπερνά και τα τρία επίπεδα: το ευρωπαϊκό, το περιφερειακό και των δήμων. Πρέπει να δούμε τα ειδικά πλεονεκτήματα κάθε περιφέρειας για τη δημιουργία δραστηριοτήτων που φέρνουν νέες θέσεις εργασίας. Για τους νέους, η κατάρτιση είναι επείγουσα προτεραιότητα εφόσον υπάρχει σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης. Γιατί αλλιώς από τα 10 άτομα που εκπαιδεύονται μόνο τα 4 βρίσκουν δουλειά, γιατί οι γνώσεις τους απαξιώνονται γρήγορα και η μαθητεία χρησιμοποιείται ως «μαύρη εργασία. Η μόρφωση των νέων είναι ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Ευρώπης και αυτό θέλουν να το αγνοούν, όταν καταστρέφουν την παιδεία. Είναι ενδιαφέρον ότι η Ευρώπη βρήκε 1.75 τρισ. ευρώ για να σώσει τις τράπεζες, αλλά μόνο 2 δισ. για να σώσει τους νέους.
Ο μεγαλύτερος εχθρός των νέων είναι η απομόνωση και ο ατομισμός. Αυτό πρέπει να πολεμήσουν με την συμμετοχή τους σε αλληλέγγυες συλλογικές δράσεις.
Στην πρόθεση του συστήματος να διατηρηθεί κραταιό μέσω της ανεργίας και των συνεπειών της, η Αριστερά προβάλλει το όραμα ενός κόσμου δημιουργικού, εργαζομένων με πλήρη δικαιώματα μισθού και ασφάλισης, ένα κόσμο δηλαδή ίσων ευκαιριών για τους νέους, αξιοπρέπειας και ασφάλειας. Για ένα τέτοιο κόσμο αγωνιζόμαστε.

 ΠΗΓΗ