«Ιουλιανά»: Τότε και τώρα

 

Του ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ, Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών

Η Ιστορία δεν διαμορφώνεται από την καταγραφή της χρονικής αλληλοδιαδοχής των γεγονότων. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένα σημαντικό για την εποχή του συμβάν έσβησε στο πέρασμα του χρόνου. Υπάρχουν όμως και γεγονότα που όχι μόνο έδωσαν «νόημα» σε μια ιστορική συγκυρία, αλλά και επηρέασαν σε μεγάλο βάθος χρόνου τις ιστορικές εξελίξεις. Κι αυτό το «νόημα» αναζητούμε πολλές φορές και σήμερα, ανατρέχοντας στα σημαντικά αυτά γεγονότα.

Ο Ιούλιος έχει αποκτήσει δεσπόζουσα, ιστορική και συμβολική, σημασία στην πρόσφατη ιστορική μας πορεία. Η κατάλυση της δημοκρατικής αρχής -de jure και de facto- στις 15 Ιουλίου του 1965, με τον εξαναγκασμό του νόμιμου πρωθυπουργού σε παραίτηση από το παλάτι, ο συστηματικός και συνειδητός ευτελισμός του πολιτικού κόσμου, μέσα από τη διαδικασία εξαγοράς συνειδήσεων, αποτέλεσε κατ' ουσίαν την επίσημη -από την πλευρά του συστήματος- πράξη που οδήγησε στη δικτατορία της 21ης Απριλίου του 1967. Εννέα χρόνια αργότερα, την 15η Ιουλίου του 1974, το πραξικόπημα της χούντας κατά του Μακαρίου ενεργοποίησε στην πράξη το πάγιο σχέδιο της Τουρκίας για την εισβολή και κατάληψη της Κύπρου και σηματοδότησε μια σύγχρονη εθνική τραγωδία, που συνεχίζεται, δυστυχώς, μέχρι σήμερα. Κάποιοι, ιδιαίτερα από τις νεότερες γενιές, δυσπιστούν ως προς την αναγκαιότητα επίκλησης και αναφοράς παλαιοτέρων ιστορικών γεγονότων προκειμένου να κατανοήσουμε τις σύγχρονες εξελίξεις. Ασφαλώς η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Σίγουρα κάθε ιστορική εποχή έχει τις ιδιαιτερότητες και την «αυτονομία» της. Όμως, ο αγώνας για τη Δημοκρατία, τη λαϊκή κυριαρχία, την κοινωνική δικαιοσύνη και πρόοδο, η αντιπαράθεση προς τις αυταρχικές-εξουσιαστικές δομές και την ξένη εξάρτηση συνοδεύει και καθορίζει την πορεία μιας κοινωνίας σε κάθε ιστορική εποχή, που έχει ασφαλώς τις δικές της ιδιαιτερότητες. Όποιος δεν μπορεί να κατανοήσει και να αναστοχασθεί το ιστορικό παρελθόν, όποιος δεν μπορεί να δομήσει την «αλυσίδα» που μας συνδέει με αυτό, βρίσκεται μετέωρος στο παρόν και ανίκανος να διαμορφώσει τους ιστορικούς όρους προς το μέλλον.  Στη δεκαετία του 1960 η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη. Η χώρα έχει περιέλθει υπό την «προστασία» των ΗΠΑ και οι δομές της ξένης εξάρτησης έχουν ως προγεφύρωμα το παλάτι και ελέγχουν τους μηχανισμούς των σωμάτων ασφαλείας και των Ενόπλων Δυνάμεων. Οι ιδεολογικοί μηχανισμοί του συστήματος, με πλαίσιο την «εθνικοφροσύνη», ασκούν καθεστώς ιδεολογικής και πολιτικής τρομοκρατίας: Ο αντικομμουνισμός, οι «συνοδοιπόροι», τα «μιάσματα» αποτέλεσαν στην περίοδο αυτή τις κυρίαρχες συμβολικές εκφορές, που αποκάλυπταν τους διωγμούς και την «απονομιμοποίηση» που υφίστατο ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. Όμως, την εποχή αυτή, ο αγώνας για τη Δημοκρατία ήταν αυτονόητος, αποτελούσε προσωπική υπόθεση των πολιτών, είχε απέναντί του μια συγκεκριμένη δομή εξουσίας. Ο αγώνας για τη Δημοκρατία αποτελούσε βασική προϋπόθεση για την πρόοδο και την ανάπτυξη της χώρας. Το σύστημα, όμως, δεν επέλεξε το θεσμικό πεδίο για να αντιμετωπίσει τη λαϊκή αντίδραση. Επέβαλε τη δικτατορία της 21ης Απριλίου, μέσω της οποίας τα εγχώρια συμφέροντα και η δομή της ξένης εξάρτησης αναπαρήγαγαν την κυριαρχία τους. Η Κύπρος αποτέλεσε την «Ιφιγένεια» της εξέλιξης αυτής, αποδεικνύοντας ότι η περιφρόνηση και καταπάτηση της Δημοκρατίας πλήττει την ίδια την υπόσταση και την κυριαρχία μιας χώρας. Οι σύγχρονες δικτατορίες Σήμερα, οι δικτατορίες δεν επιβάλλονται με τανκς, με κανονιοφόρους, με στρατιωτικά πραξικοπήματα. Ο εχθρός είναι αόρατος: Χρηματοπιστωτική εξουσία, διεθνείς οίκοι, οίκοι αξιολόγησης αποφασίζουν για τις τύχες λαών και εθνών. Οι πολιτικοί και οικονομικοί τους υπηρέτες και διαχειριστές αναλαμβάνουν τις θέσεις-κλειδιά: Ακόμα και πρωθυπουργοί διορίζονται οι τραπεζίτες… Η δομή της εξουσίας άλλαξε, το σύστημα των οικονομικών συμφερόντων υπέταξε την πολιτική και ελέγχει πλήρως την εκτελεστική εξουσία. Οι προϋποθέσεις όμως για την επιβολή της σύγχρονης αυτής δομής εξουσίας παραμένουν οι ίδιες: Ευτελισμός των δημοκρατικών θεσμών, κόμματα και πολιτικά πρόσωπα που χειραγωγούνται από εγχώρια και ξένα συμφέροντα… Και το κυριότερο: Υπονόμευση των περιεχομένων της Δημοκρατίας μέσω της αποπολιτικοποίησης της πολιτικής, της «ουδετεροποίησης των πολιτών». Το 1965, την περίοδο της αποστασίας, καίγονταν εφημερίδες της δημοκρατικής παράταξης που υποστήριζαν την αποστασία… Σήμερα τα ΜΜΕ αποτελούν αυτόνομους μηχανισμούς προπαγάνδας και υποκαθιστούν συχνά τον πολιτικό λόγο των κομμάτων εξουσίας. Κυρίαρχη κουλτούρα της σύγχρονης νεοφιλελεύθερης / μνημονιακής εξουσίας είναι η «θρησκεία» της αγοράς και των μηχανισμών της. Ενίοτε η εξουσία αυτή χρησιμοποιεί και μετεμφυλιακά αντικομμουνιστικά συνθήματα, που αποκαλύπτουν απλώς τον διαχρονικό πυρήνα της Ακροδεξιάς -και ενίοτε φασίζουσας- ιδεολογίας της… Όσο για τις αποστασίες, τον τότε ρόλο του Κ. Μητσοτάκη έχει σήμερα αναλάβει το «δίδυμο» Αντ. Σαμαρά - Ευ. Βενιζέλου, προκειμένου να αποφύγει την οριστική του πτώση… Σήμερα ζούμε σ' ένα καθεστώς που κυβερνά μια ολιγαρχία οικονομικοπολιτικών συμφερόντων. Σε επίπεδο θεσμών και εξουσιών, έχει επιβληθεί στην πατρίδα μας το καθεστώς μιας κοινοβουλευτικής δικτατορίας, όπου οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί και κανόνες παραβιάζονται συστηματικά και ασύστολα εν ονόματι της «εθνικής σωτηρίας», που συνιστά το διαβατήριο της σύγχρονης «μνημονιακής εθνικοφροσύνης». Όμως, σε ένα τμήμα της κοινωνίας έχει διαμορφωθεί ένας ιδιότυπος «πολιτικός μιθριδατισμός» απέναντι στις συνεχείς παραβιάσεις της Δημοκρατίας. Η Δημοκρατία πάντως δεν κινδυνεύει μόνο από τους αρνητές της, αλλά κυρίως από την αδιαφορία, από την αμβλυμμένη συνείδηση των πολιτών.

 Η Δημοκρατία δεν είναι απλώς ένας τρόπος για να παίρνουμε αποφάσεις. Είναι η ουσία, η «αλήθεια» της ατομικής και κοινωνικής μας υπόστασης. Η προάσπισή της αποτελεί ιστορικό καθήκον και όρο για την πρόοδο και τον πολιτισμό μας.
«ΤΟ ΠΑΡΟΝ»