Δήμοι: Το μεγάλο “εργαστήριο” της αναδιοργάνωσης του Δημοσίου

του Δημήτρη Κατσαγάνη

Κανένας άλλος τομέας του δημοσίου πλην από τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες που αυτό ελέγχει δεν έχει υποστεί τις γιγάντιες, κυρίως οικονομικές, αλλαγές που έχουν υποστεί οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης α΄ βαθμού (σ.σ. Δήμοι) εδώ και τέσσερα χρόνια.

Τι σημαίνει αυτό; Πως η κατάσταση την οποία θα αντιμετωπίσουν οι νικητές των Αυτοδιοικητικών Εκλογών της 18ης – 25ης Μαΐου, μόλις αναλάβουν τα καθήκοντα τους (1η Σεπτεμβρίου) θα είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη την οποία ανέλαβαν οι προκάτοχοί τους (ή οι ίδιοι σ΄ ό,τι αφορά όσους επανεκλεγούν φέτος) την 1η του Ιανουαρίου του 2011.

•         Η αρχή των αλλαγών έγινε, φυσικά, με το νόμο του “Καλλικράτη” τον Ιούνιο του 2010, δηλαδή ένα μόλις μήνα μετά την υπογραφή του 1ου Μνημονίου. Με το νόμο αυτό οι δήμοι της χώρας μειώθηκαν σε 325 (από 1034) μέσα από εκτεταμένες συγχωνεύσεις. Κανένας άλλος τομέας του δημοσίου δεν έχει “συγχωνευτεί” όσο οι δήμοι... Η εξέλιξη αυτή μπορεί να αρχίσει να “ξηλώνεται” μετά τις Εκλογές του Μαΐου. Σύμφωνα με πληροφορίες του Capital, από το νομοσχέδιο του Υπουργείου Εσωτερικών (ΥΠΕΣ) το οποίο συζητείται στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή και περιλαμβάνει ρυθμίσεις για τους ΟΤΑ θα απαλειφθεί το άρθρο που προέβλεπε τη διάσπαση των μεγάλων νησιωτικών δήμων (πχ Λέσβου, Κεφαλονιάς). Ωστόσο θα προβλέπει όπως όλα δείχνουν τη δυνατότητα διάσπασης όσων δήμων έχουν από 100.000 κατοίκους και πάνω στο μέλλον μετά τις προσεχείς εκλογές.

•         Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, στο χρονικό διάστημα 2009 -13, οι μεταβιβάσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό μειώθηκαν κατά 29% (από 4,3 δισ. ευρώ στα 3 δισ. ευρώ).
Την ίδια στιγμή, όμως, από τον περασμένο Ιούλιο έχουν γίνει πιο αυστηρός ο ρόλος του Παρατηρητηρίου Οικονομικής και Διοικητικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ (στο οποίο το “πάνω χέρι” έχει το Υπουργείο Οικονομικών), προβλέποντας ακόμα και μείωση μισθών των δημοτικών υπαλλήλων εφόσον δεν αποδίδουν άλλα μέτρα μείωσης των δαπανών, σε περίπτωση απόκλισης των στόχων των εσόδων για δύο συνεχόμενα τρίμηνα. Πάντως στο υπό κατάθεση ν/σ του ΥΠΕΣ στην ολομέλεια της Βουλής αναμένεται να υπάρχει κάποια ρήτρα προστασίας των μισθών δύο μηνών από κάθε τέτοιο ενδεχόμενο. Ανοιχτό, παραμένει και το ενδεχόμενο, με βάση παλιότερη δήλωση του Πρωθυπουργού, κ. Αντώνη Σαμαρά, και του ΥΠΕΣ, κ. Γιάννη Μιχελάκη να αναλάβουν από το επόμενο έτος την είσπραξη του ενιαίου φόρου ακινήτων, μιας και τα κονδύλια που δίνει το κράτος στους δήμους ταυτίζονται με εκείνα που εισπράττονται από το εν λόγω φόρο (περίπου 3 δισ. ευρώ).

•         Στο ίδιο περίπου διάστημα (2008-13) , το πλήθος του συνόλου του τακτικού και έκτακτου προσωπικού μειώθηκε κατά 18,8% (από 126.171 στους 102.407). Την ίδια περίοδο, το προσωπικό στα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου και τους δημόσιους Οργανισμούς μειώθηκε κατά 15,3%, ενώ στις δημόσιες υπηρεσίες (δημόσια διοίκηση, άμυνα, υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, υγεία – κοινωνική μέριμνα) κατά 10,4%.
Το τελευταίο εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο προέρχεται από την πρόσφατη μελέτη που έγινε για λογαριασμό του Κοινωνικό Πολυκέντρο της ΑΔΕΔΥ με θέμα “Επιπτώσεις των περιοριστικών πολιτικών στις δημόσιες υπηρεσίες, δημόσια αγαθά και ανθρώπινο δυναμικό της δημόσιας διοίκησης” (Γιάννης Κουζής, Κώστας Δημουλάς, Θόδωρος Μητράκος, Φιλιοπούλου Μαρία).

Μια ματιά στους τακτικούς προϋπολογισμούς των τελευταίων χρόνων αποκαλύπτει πως κατά την τελευταία τετραετία έχουν σχεδόν “παγώσει” οι προσλήψεις τακτικού / μόνιμου προσωπικού στους δήμους, ενώ τον περασμένο Ιούλιο τέθηκαν σε καθεστώς “κινητικότητας” 2996 δημοτικοί αστυνόμοι και 1993 σχολικοί φύλακες, κατά την α΄ φάση εφαρμογής της. Στη ... σέντρα, επίσης, της β΄ φάσης “κινητικότητας” (12500 μέχρι την 31η Μαρτίου), οι δημοτικοί υπάλληλοι, 3.000 από τους οποίους θα πρέπει από την 20η Φλεβάρη ως την 6η Μαρτίου να δηλώσει ... συμμετοχή στην “εθελοντική” μετακίνηση τους από ένα φορέα ΟΤΑ σε κάποιο άλλο. Το ΥΠΕΣ δηλώνει πως δεν ισχύει η νομική απαγόρευση πρόσληψης, απόλυσης ή ακόμα και μετακίνησης προσωπικού στην περίοδο 18ης Μαρτίου – 1 Σεπτεμβρίου. Ωστόσο αυτή η θέση, σύμφωνα με πληροφορίες του Capital, δεν είναι ακόμα εντελώς “νομικά άτρωτη”.

Παρά, όμως, όλες αυτές τις περικοπές σε μισθούς και προσωπικού, σύμφωνα με τους συντάκτες της εν λόγω μελέτης “οι ανεπάρκειες και ελλείψεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. αντί να περιοριστούν, επιδεινώθηκαν”. Πιο συγκεκριμένα, στη διάρκεια εφαρμογής των μνημονίων παρατηρούνται οι παρακάτω αλλαγές:

•         “Μεταβίβαση στους δήμους σημαντικού μέρους των αρμοδιοτήτων και ευθυνών τουκράτους προς τους πολίτες με ταυτόχρονη μετάταξη προσωπικού σε αυτούς-αρχικά- αλλά στη συνέχεια με συρρίκνωσή του (παιδικοί, βρεφικοί σταθμοί, δημόσια υγεία, πρόνοια, ΚΕΠ)”.

•         “Περιορισμός της χρηματοδότησης των δήμων μέσω των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) κατά 55% μέχρι το 2012 και ακόμα περισσότερο στη συνέχεια, παρά τις αυξημένες αρμοδιότητες που ανατέθηκαν στην ΤΑ (κυρίως στους τομείς εξυπηρέτησης των πολιτών και την φροντίδα-πρόνοια).”

•         “ Μείωση του προσωπικού των δήμων κατά 5.562 άτομα(-6,2%) μέχρι το 2012 και κατά 6.724 άτομα το 2013. Συνολικά το προσωπικό των δήμων μειώθηκε κατά 12.286 άτομα (-13,8%) κατά την τριετία 2010-13.”

•         Κατάργηση υπηρεσιών που φροντίζουν για το δημόσιο συμφέρον (δημοτική αστυνομία, φύλαξη σχολικών κτιρίων) ή εξυπηρετούν άμεσα τους πολίτες και ανάθεση μεγάλου μέρους του έργου που επιτελούσαν σε ιδιώτες (π.χ. καθαριότητα, φύλαξη. Επίσης οι ιδιωτικοί παιδικοί σταθμοί φροντίζουν με δημόσια χρηματοδότηση (ΕΣΠΑ) το 34% των παιδιών που είναι στους παιδικούς/βρεφικούς σταθμούς).

•         “Υποκατάσταση της εργασίας των δημοτικών υπαλλήλων με επιδοτούμενους ανέργους των προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας.”

•         “ Περιορισμός της δυνατότητας των δήμων να εισπράττουν τοπικούς φόρους και τέλη τόσο εξαιτίας της ύφεσης όσο και επειδή απονευρώθηκαν οι εισπρακτικοί τους μηχανισμοί ( δημοτική αστυνομία, οικονομικές υπηρεσίες).”

•         “Ως αποτέλεσμα των παραπάνω μεταβολών κι ενώ οι συντριπτική πλειοψηφία των δήμων έχει εκπονήσει Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (80,6%) και διαθέτει διαχειριστική επάρκεια (83,4%) οι υπηρεσίες τους αδυνατούν να ανταποκριθούν στις ποιοτικές προδιαγραφές που ορίζει το Ευρωπαϊκό πλαίσιο Ποιότητας για τις Κοινωνικές Υπηρεσίες του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή, να είναι διαθέσιμες, προσβάσιμες, προσιτές οικονομικά, προσωποκεντρικές, περιεκτικές, συνεχείς και προσανατολισμένες στο αποτέλεσμα.”

Ελληνικοί δήμοι : Ουραγός στις δαπάνες για κοινωνική προστασία

Σύμφωνα με την εκτίμηση που σχημάτισε οι συντάκτες της εν λόγω μελέτης από την επικοινωνία που είχανε με τέσσερις δήμους της Αττικής και ένα δήμο εκτός Αττικής είναι ότι “η νέα γενιά απόρων που εξυπηρετούν αντιστοιχεί περίπου στο 2,5-3% των κατοίκων τους και τείνει να αυξάνει. Ωστόσο, οι δήμοι της Ελλάδας διαθέτουν μόλις το 11,1% των δαπανών τους για κοινωνική προστασία. Αντίστοιχα στη Δανία οι δήμοι διαθέτουν το 54,2% των δαπανών τους στην κοινωνική προστασία, στη Γερμανία το 32,8%, στην Αυστρία το 19,1%, στη Γαλλία το 16,7%, στο Ενωμένο Βασίλειο το 26,7% και στο μέσο όρο των χωρών Ε.Ε.-27 διατίθεται για κοινωνική προστασία το 18,7% των δαπανών των δήμων”.

Πηγή: www.capital.gr